„Chciałabym, żeby Polska była jak ten festiwal: pełna ludzi dobrej woli, ciekawych świata, o otwartych umysłach, którzy czerpią przyjemność z komunikowania się ze sobą, a kiedy powstaje jakiś problem, to wiedzą, że zawsze można go przedyskutować” – mówi Noblistka, Olga Tokarczuk.
Za nami 11. edycja Festiwalu Góry Literatury, której temat przewodni brzmiał „Manipulacja, dezinformacja, hejt”. Staraliśmy się przyglądać tym zjawiskom, ich przyczynom oraz skutkom z wielu, nie zawsze oczywistych, stron. Szukaliśmy odpowiedzi na pytanie, kto ma nam dzisiaj opowiadać świat i komu pozwolimy go zmieniać.
Festiwal odbył się w dniach 4-12 lipca 2025 roku, obejmując swoim zasięgiem ponad 20 lokalizacji – przede wszystkim na Ziemi Kłodzkiej, ale także w Aglomeracji Wałbrzyskiej czy Kotlinie Dzierżoniowskiej.
W trakcie tych dziewięciu festwalowych dni zorganizowaliśmy niemal 160 spotkań autorskich, dyskusji, koncertów, czytań, warsztatów, wystaw, pokazów filmowych, akcji społecznych i seminariów z udziałem ponad 200 gości z szeroko pojętego świata kultury. Byli z nami pisarze i pisarki, aktorzy i aktorki, artyści i artystki, naukowcy i naukowczynie, prawnicy i prawniczki, filozofowie i filozo`i, publicyści i publicystki, aktywiści i aktywistki społeczne. Wśród nich: Olga Tokarczuk, Patrick Radden Keefe, Jolanta Kwaśniewska, Daniel Olbrychski, Marek Kondrat, Andrzej Seweryn, Maja Ostaszewska, Maciej Stuhr, Anne Apllebaum, Jurek Owsiak, Anda Robenberg, Małgorzata Omilanowska, Adam Michnik, Joanna Bator, Wojciech Tochmann, Mikołaj Grynberg, Joanna Kuciel-Frydryszak, Katarzyna Grochola, Sylwia Chutnik, Bogdan de Barbaro, Leszek Kolankiewicz, Tadeusz Gadacz, Wojciech Mann, Katarzyna Kasia, Adam Wajrak, Karolina Kuszlewicz, i wielu, wielu innych.
Koncerty zagrali między innymi Kaśka Sochacka, Zalewski, Trio Możdżer Danielsson Fresco, Łona | Konieczny | Krupa.
W paśmie sztuki, kuratorowanym przez Jagę Hupało i Annę Klimczak, zaprezentowaliśmy prace kilkudziesięciu artystek i artystów w ramach projektu Po deszczu, nawiązującego do ubiegłorocznej powodzi, która przetoczyła się przez Dolny Śląsk.
Choć wydawało się, że ubiegłoroczna rekordowa frekwencja jest nie do przebicia, to jednak liczby mówią same za siebie. Odwiedziło nas ponad 65 tysięcy osób! To aż o 15 tysięcy więcej niż podczas jubileuszowej i dwa dni dłuższej edycji w 2024 roku. Połowę naszej publiczności stanowili Dolnoślązaczki i Dolnoślązacy.
Nasza propozycja i bliskie nam wartości przyciągają coraz więcej osób – nie zamykamy się w żadnej bańce, jest nas po prostu bardzo dużo. Pula miejsc na warsztaty i seminaria w ramach pasma edukacyjnego Latający Uniwersytet Ludowy oraz pasma dla dzieci i młodzieży Małe Góry Literatury wyczerpała się niemalże od razu po ogłoszeniu przez nas programu w połowie maja. We wszystkich wspomnianych miejscach, każdego dnia, silnie wybrzmiewały słowa o potrzebie wspólnoty, którą udało nam się stworzyć wraz z zaproszonymi gośćmi oraz – przede wszystkim – uczestnikami Festiwalu. Zarówno za kulisami, jak i w rozmowach z publicznością słyszeliśmy o unikatowym charakterze tej społeczności. Nasze sceny były przestrzenią dialogu, rozmowy, otwartości i uważności na inne osoby, nie tylko ludzkie. Stworzyliśmy szczególny rodzaj komunikacji, którego na codzień nierzadko jesteśmy pozbawiani, także ze strony polityków. Ta edycja pozwoliła nam dogłębnie zrozumieć słowa Olgi Tokarczuk o tym, że tylko kultura, a w szczególności literatura, jest w stanie uchronić nas przed chaosem informacyjnym oraz celowymi mistyfikacjami.
Bogdan de Barbaro podkreślał, że „bycie dobrym się opłaca”: – Bycie dobrym oznacza bycie uważnym na drugiego człowieka, szacunek do kogoś, kto jest inny. Bo to, że jest inny nie oznacza, że zasługuje na odrzucenie. Wręcz przeciwnie, zasługuje na uważność, zaciekawienie, wsparcie – zwłaszcza wtedy, kiedy czuje się odrzucony” – powiedział.
Mikołaj Grynberg również zauważył potrzebę otwartości na innych i dialog: „Jeśli przestaniemy ze sobą rozmawiać, to będzie koniec” – uznał.
Katarzyna Kasia apelowała o szacunek w komunikacji: „Jeżeli zaczynamy deprecjonować drugiego człowieka, przestajemy go szanować. Mówiąc o takich osobach jak Mentzen czy Braun, powinniśmy pamiętać o ludziach, którzy na nich głosują. I o tym, że być może ta nie do przyjęcia narracja polityczna jednak do kogoś z jakiegoś powodu trafia. I nie możemy wyeliminować tych wszystkich ludzi z rozmowy, tylko dlatego że nazwiemy ich idiotami. To nie jest debata publiczna, tylko porządek ustawki i być może za dwa lata tak Polska będzie wyglądała. Jestem gotowa na to, by jednak się spotkać. Bez rozmowy nic się nie uda. Nazwanie kogoś idiotą zamyka wszelką rozmowę” – podkreśliła.
O tegorocznym Festwalu Góry Literatury wspominano w mediach do tej pory niemal 2 tysiące razy, a informacje te dotarły do ponad 30 milionów odbiorców. Nasze transmisje do końca festiwalu doczekały się prawie 550 tysięcy odsłon w mediach społecznościowych. Na kanale YouTube materiały festiwalowe obejrzano jak na razie 50 tysięcy razy i zajęło to naszym odbiorcom zdalnym ponad 14 tysięcy godzin. Wiemy, że te statystyki będą znacznie rosnąć, gdyż pozostawiamy udostępnione w sieci zapisy nagrań, można je oglądać i odsłuchać w dowolnym miejscu i momencie. Ponadto udostępnimy jeszcze nagrania wybranych wydarzeń, które nie były transmitowane na żywo, ale zostały zarejestrowane. Patronat medialny nad wydarzeniem objęły radiowa Dwójka i Trójka, nadaliśmy na żywo kilka audycji z udziałem gości festiwalowych, a także dzieci – uczestników naszych warsztatów. Po raz pierwszy gościliśmy u siebie plenerowe studio telewizyjne, transmitując także na żywo program „Kwiatki polskie” na antenie TVP Info.
Zespół Book Trucka, czyli Mobilnej Księgarni Tajnych Kompletów, który towarzyszył nam z książkami naszych gości w większości fesDwalowych lokalizacji, sprzedał ich około 6 tysięcy egzemplarzy (o 20 procent więcej). Do naszych gości tradycyjnie ustawiały się niezwykle długie kolejki, by porozmawiać i otrzymać w książkach wpis z osobistą dedykacją. Najdłuższej (około trzy godziny) książki podpisywały Anne Applebaum i Ewa Woydyłło.
To wszystko było możliwe dzięki mecenatowi miasta Wrocław oraz wsparciu blisko 80 partnerów i sponsorów, za które dziękujemy. Organizacja takiego przedsięwzięcia nie byłaby także możliwa bez zaangażowania naszych niezastąpionych wolontariuszy. Już teraz zapraszamy na 12. edycję Festiwalu Góry Literatury w 2026 roku!
